PRZYCZYNY ZABURZEŃ EMOCJONALNYCH
Do takich przyczyn zaliczyć możemy: przykre doświadczenia życiowe (brak akceptacji, miłości, czułości), poczucia bezpieczeństwa i własnej wartości, konflikty w rodzinie, trudna sytuacja życiowa, zawodowa lub finansowa rodziców, własne problemy emocjonalne rodziców. U dziecka, w którego doświadczeniu życiowym przeważają emocje nieprzyjemne, które żyje w atmosferze konfliktów, braku poczucia bezpieczeństwa, nadmiernych wymagań, krytyki, częstych kar, rozwój emocjonalny nie będzie przebiegał PRAWIDŁOWO!
OBJAWY ZABURZEŃ EMOCJONALNYCH
1. Trudności z wyrażaniem uczuć (zwłaszcza złości i lęku) w sposób uważany za właściwy
2. Częstsze i intensywniejsze od innych dzieci emocje złości i lęku – wybuchy złości, lęk przed szkołą.
3. Objawy towarzyszące lękom: bóle brzucha, czerwienienie lub bladnięcie twarzy, pocenie się, drżenie rąk.
4. Nadmierne aktywność lub bierność.
5. Zaburzenia uwagi i nadmierne napięcie mięśniowe (np. zbyt silny nacisk długopisu podczas pisania, nadmiernie napięta sylwetka / mimika).
6. Zmienność zachowań – agresja, zaraz potem lęk itp.
POSTACI LĘKU
– przed szkołą,
– przed rozłąką z najbliższymi,
– przed karą (kłamstwa, wagary, „gubienie” dzienniczka),
– przed odrzuceniem (unikanie kontaktu z rówieśnikami),
– przed niepowodzeniem / krytyką (bierność na lekcji, niepodejmowanie samodzielnych działań) itp.
NIEBEZPIECZEŃSTWA POWSTANIA ZABURZEŃ EMOCJONALNYCH
Gdy dziecko zaczyna chodzić do przedszkola (a potem do szkoły) oczekuje się od niego, że będzie sobie radziło z emocjami w coraz bardziej trudnych i złożonych sytuacjach.
Przedszkolak powinien poradzić sobie z niepokojem, gdy zostaje bez rodziców, odczuwać radość w kontaktach z grupą rówieśniczą, jego emocje powinny ułatwiać mu współdziałanie z rówieśnikami, rozwiązywanie ewentualnych konfliktów.
Dziecko w szkole powinno być samodzielne, mieć wysoką kontrolę zachowania, umieć podporządkowywać się regułom, być świadome wysiłku nad doskonaleniem własnych umiejętności, umieć radzić sobie z presją oceniania go i rywalizacji.
Zaburzenie nawet niektórych z tych elementów mogą ujawnić się już w przedszkolu i tak utrwalone lub nawet pogłębiające się prowadzić do powstania głębokich zaburzeń emocjonalnych.
JAK POMÓC
Podstawą jest tworzenie warunków, by dziecko mogło się poczuć bezpieczne i wartościowe:
1. Określenie konkretnych zasad i ich przestrzeganie – tak w szkole jak i w domu (dotyczy to obu stron).
2. Dotrzymywanie umów z dzieckiem, traktowanie dziecka szkolnego jak dojrzałego.
3. Wytworzenie atmosfery wzajemnej życzliwości.
4. Traktowanie zachowania dziecka jako wyraz jego problemów.
5. Inicjatywa kontaktu, znalezienie czasu na kontakt indywidualny, okazywanie zainteresowania jego problemami, zachowywanie dyskrecji.
6. Umożliwienie wykazania się dziecka w mocnej dla niego dyscyplinie, np. sport, sztuki, działalność organizacyjna lub społeczna itp., wspieranie w działaniu jego własnej inicjatywy.
7. Pomoc w znalezieniu miejsca w grupie rówieśniczej.
8. Czasem wskazana jest psychoterapia – nie tylko dziecka, ale i całej rodziny. Psychoterapeuta pomaga rodzicom poradzić sobie z trudnymi uczuciami, ułatwia zrozumienie dziecka i pomaga w rozwiązywaniu ich własnych problemów psychologicznych i różnorodnych konfliktów rodzinnych.
Książki, których lektura może ułatwić nawiązywanie kontaktu z dziećmi zaburzonymi emocjonalnie:
– Eichelberger W. (1994), Jak wychowywać szczęśliwe dzieci, Intra, Warszawa,
– Faber A., Mazlish E. (1992), Jak mówić, żeby dzieci nas słuchały. Jak słuchać, żeby dzieci do nas mówiły, Media Rodzina of Poznań, Inc., Poznań,
– Gordon T. (1991), Wychowanie bez porażek, Instytut Wydawniczy Pax, Warszawa,
– Grzesiuk L., Tryjarska B. (1995), Jak pomagać sobie, rodzinie, innym, PWN, Warszawa,
– Kozłowska A. (1991), O trudnościach w wychowywaniu dziecka, WSiP, Warszawa.
Gdzie można się zgłosić po pomoc i poradę:
1. Powiatowa Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna, Białystok, ul. Słonimska 15/1, tel. 741 62 35
2. Specjalistyczna Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna dla Dzieci i Młodzieży z Zaburzeniami Emocjonalnymi, Białystok, ul. Mickiewicza 31/2, tel. 732 86 66
3. Poradnia Zdrowia Psychicznego MZOZ, Białystok, ul. Bema 2, tel. 742 25 08
/Opracował: Piotr Cichocki/